Ян Збажына

Пыл саркафагаў

кніга паэзіі і прозы

Карлас Кастанэда

Ян Збажына (Іван Мікалаевіч Савіцкі)

Нарадзіўся 31 сакавіка . ў г. Баранавічы. Маці — настаўніца матэматыкі і фізікі, бацька — шафёр. Скончыў СШ № 8 у ., ГПТВ № 61 у . у . атрымаў дыплом Гарадзенскага дзяржаўнага універсітэта імя Янкі Купалы. Гісторык, выкладчык сацыяльна-палітычных дысцыплін. Працаваў выхавацелем, настаўнікам, сацыяльным педагогам, выкладчыкам ВНУ. Пачынальнік маладзёвага і скаўцкага руху ў горадзе Баранавічы і рэспубліцы. Адначасова займаўся журналістыкай. Адзін з заснавальнікаў Баранавіцкай філіі БАЖа і Аб’яднанай дэмакратычнай партыі Беларусі (АДПБ). Друкавацца пачаў у пачатку 90-х гадоў. Яго мастацкія творы пабачылі свет у часопісах “Бярозка”, “Першацвет”, “Маладосць”, “Полымя”, “Рыцар Свабоды”, “Радавод”, “Абажур” “Res Publica”, штотыднёвіку “Літаратура і мастацтва”, беластоцкім тыднёвіку “Ніва”, альманахах “Дзядзінец”, “Святліца”, “Агледзіны”, мясцовым і абласным друку.

Творчасць Яна Збажыны — гэта сінтэз “філасофіі жыцця” і “плыні свядомасці”, адным словам, “збажынізм”.

Як творца, мае сваіх вучняў, паслядоўнікаў і, найперш, свайго чытача.

Уладзімір Гундар

САМАКАШТОЎНАСЦЬ ХАРАСТВА

Алесь Каско

Сёння ўсё часцей гаворыцца пра неабходнасць перагледзець традыцыю беларускай паэзіі. Так, сацыяльна скіраваная, перадусім патрыятычная лірыка, заснаваная на канкрэтных, рэалістычных вобразах, — наша традыцыя. Але традыцыя — таксама і ў «эстэцтве», якім мы лічым агульналюдскія матывы, фармальныя пошукі, сцвярджэнне самакаштоўнасці хараства. Зыходзіць гэтая традыцыя яшчэ ад Сімяона Полацкага, які, у прыватнасці, даў узоры так званых фігурных, або графічных, вершаў. Шмат паэзіі «чыстай красы» ў яе стылёвай разнастайнасці ў Максіма Багдановіча, Уладзіміра Жылкі і ў многіх іншых папярэднікаў.

Імкненне цяперашніх маладых паэтаў да суб’ектывізму i наватарства — гэта ў вялікай ступені імкненне стаць якраз на іхні «забыты шлях», паводле выразу М Багдановіча. Аднак зразумела: каб той забыты шлях успомнілі, неабходны былі пэўныя ўмовы. Пра гэта піша ў сваім лісце, дасланым разам з вершамі, Ян Збажына (Іван Савіцкі, трыццацідвухгадовы гісторык па адукацыі і ўжо досыць вядомы ў рэспубліцы паэт): сацыяльныя перамены спрыялі таму, каб мастацтва «выйшла з межаў «масоўкі» і расклалася па асобах творцаў».

Чым жа характэрныя вершы Яна? Па-першае, аўтар звяртаецца да ўстойлівых вершаваных формаў, як традыцыйных для беларускай паэзіі санета, трыялета і інш., так і нетрадыцыйных, якія актыўна асвойваюцца паэтамі параўнальна нядаўна. Адсюль формы танкі і хоку, уласцівыя японскай і кітайскай паэзіям. Танка пяцірадковы нерыфмаваны верш з дакладнай колькасцю складоў у радку: у першым і трэцім — па пяць, у астатніх — па сем. Хоку — трохрадковы верш з той жа колькасцю складоў у радках — з’яўляецца скарочанай формай танкі. Гэта яшчэ больш ёмістая і лаканічная форма паэтычнага выказвання, разлічаная на тонкае ўспрыманне зместу чытачом. Дарэчы, упершыню сціслы японскі верш у беларускай літаратуры з’явіўся ў ., дзякуючы майстэрскім перакладам таго ж Багдановіча.

Па-другое, выразная тэндэнцыя Я. Збажыны — разнявольваць напеўны рыфмаваны верш, нярэдка спалучаючы яго з верлібрам і ўзмацняючы графічным размяшчэннем радкоў і строфаў: «Хмары», «Снег», «Сахіра». Апошні з іх можна з поўным правам лічыць аўтарскім адкрыццём. Сахіра — ад слова «Саха», якім называецца слуп з развілінаю на канцы, што ўжываецца як апора. «Менавіта такою мне ўявілася Беларусь пасля дзесятка гадоў чарнобыльскай навалы», — піша ў каментарыі да гэтага верша аўтар.

Найноўшая паэтычная форма — версэт як разнавіднасць свабоднага верша ці верша ў прозе. Зарадзіўся ён у сучаснай беларускай паэзіі, яго стваральнік — наш зямляк Алесь Разанаў (за кнігу версэтаў «Вастрыё стралы» Разанаў атрымаў Дзяржаўную прзмію) Падаючы гэтую новую форму ў інтэрпрэтацыі Яна Збажыны, адзначым, што маладзейшы аўтар імкнецца пазбягаць прамога пераймальніцтва.

Нарэшце, звяртаем увагу на адзін з вершаў цалкам традыцыйных,. лёгкіх для ўспрымання, якіх зусім не цураецца Я. Збажына, — верш «Восень» Ён лаканічны, пругкі, аздоблены гукапісам і таксама сведчыць пра пошукі здольнага паэта з Баранавіч.

Спадзяемся, што падборку ягоных арыгінальных, у пэўнай ступені эксперыментатарскіх твораў з цікавасцю ўспрымуць як чытачы, так і маладыя паэты.

Газета «Заря» № 143 (11944) ад 12 студзеня.

Гербарый

сыну Усяславу

* * *

Навошта тая рэўнасць, калі жанчыны гарманічна адна адну дапаўняюць і ўспрымаюцца як часткі адзінага цэлага.

* * *

Моцны пол не мае ўзросту, толькі цела. Супрацьлеглы яму пол (не падабаюцца назвы: дзяўчына, жанчына, рыбанька і г.д.) — узрост: Джульеты, і ўсе астатнія лічбы. Якім дзікуном трэба быць, каб закахацца ў лічбы!

* * *

Жанчыны вельмі хутка выклікаюць аскому. Не абрыднуць толькі мроі аб іх.

* * *

Жанчыне ўласціва шчыра кахаць, але быць шчыраю?..

* * *

Лаліты майго натхнення, як вам яшчэ далёка да Набокава!

* * *

Як сімвал гармоніі, ва ўласным гербарыі хочацца мець на адным сцябле і бутон, і расквітнеўшую ружу.

* * *

Не кажыце: жанчына бальзакаўскага ўзросту - не хлусіце! Гэты ўзрост, дакладней — стан, трэба называць «бадлераўскім».

* * *

Вучаніцы старэйшых класаў не надта ахвочыя да вывучэння гісторыі — кожны вечар у іх дастаткова ўласных гісторый.

* * *

Прыгажосць жаночых ног вымяраецца даўжынёю спадніцы.

* * *

Мастацтва — ніколі не верыць слабому полу і ставіцца да яго так, нібыта верыш.

* * *

У адрозненне ад мужчынскай, здрада жанчыны — адначасова і прадажніцтва.

* * *

У адрозненне ад мужчын, жанчыны разумнеюць не з узростам, а тады, калі перастаюць выклікаць цікавасць першых.

* * *

За ўсё папярэдняе жыццё знаёмы толькі з дзвюма кабетамі, якія чыталі А. Лосева... Як моцна мне пашанцавала!

* * *

Якім трэба быць грахаводнікам, каб спасцігаць душу праз катаванне ўласнае плоці, і святым - праз яе асалоду.

* * *

Забарона свабоды сексу нараджае экстрэмізм. Хто за гвалт — кінь у блудніцу камень!

* * *

А х, якую нянавісць і пагарду адчуваюць да мяне старыя дзевы і сексуальна заклапочаныя кабеты! Вось яны — заканадаўцы і носьбіты маралі!

* * *

Чаго вартае жыццё, якое «перажыло» патэнцыю?

* * *

«Не старэюць душой ветэраны...» Паэты і целам.

* * *

Гэты горад цесны нават для плётак.

* * *

Дзве рэчы нельга шчыра давяраць жанчыне — гэта фалас і маёмасць: ад першага яна траціць свой розум, ад другога — гонар.

* * *

Ж анчыны каюцца не ў грахах, а ў тых памылках, што іх выкрылі.

* * *

Каб утрымаць каля сябе каханага, якому здраджваюць, прадстаўніцы слабога полу часта аддаюць яму маральную перавагу над сабою, тым самым кампенсуючы яго рогі яго ж уласным самалюбствам.

* * *

Калі жанчына агаляе сваю душу, будзь упэўнены: яна задзярэ і спадніцу.

* * *

Калі жанчына не мае кайфу ў ложку, з гэтага не вынікае, што партнёр дрэнны, проста яна яго не мае.

* * *

Мой фалас — гэта толькі пэндзаль, якім маляваў жаночы інтэлект. А жанчыны пралівалі вершамі....

* * *

Мяняйце хутка жанчын, інакш яны паспяваюць вам здрадзіць.

* * *

Тое, што робіцца штораз, не ёсць інтымным.

* * *

У адрозненне ад моцнага полу, жанчыны ніколі не ганарацца велізарнасцю свайго дзетароднага органа.

* * *

Часам рэўнасць да аднаго — лепшы лекар ад кахання да другога (можа таму, што рэўнасць — гэта любіць сябе ў іншым, а кахаць кагосьці ў сабе жанчыне не ўласціва).

* * *

Не ствары з жанчыны казку. Невыносна балюча будзе зноў развітацца з дзяцінствам.

* * *

Пазбягай кахання Шарлоты Кардэ. Спачатку яна заб’е твайго ворага, а потым зарэжа і цябе: з рэўнасці ці ад пасій да твайго сябра.

* * *

Без барацьбы каханне саступае месца толькі нянавісці.

* * * ...