Julio Baghy:

MIGRANTA PLUMO

—

(teatraĵoj, noveletoj, poemoj)

Eldono de Hungarlanda Esperanto Societo

Kaj

Ludoviko Kókai

IV., Kamermayer Károly-u. 3.

BUDAPEST, 1929

AL KAVALIROJ DE LA PACO

Kavaliroj de l' Tutmonda Paco,

kun kora soleno salutas mi vin!

Superombru vin transtera graco

en nobla labor' de komenco ĝis fin'!

Vana preĝo de l' senpatraj buŝoj,

vidvina funebro, patrina dolor',

muta veo el sub tombaj pluŝoj

de fratoj murditaj nun ŝvebas al kor'...

Ho, aŭskultu la martiran psalmon!

Tre orfe ĝi ploras en bruo de l' mond'.

Ĝi inspiru vin por planti palmon

de l' paco tutmonda kaj bela estont'!

Kavaliroj de l' Tutmonda Paco,

jam nun fantomadas la nova milit':

antaŭ pacaj sojloj la minaco

jen skuas la pugnojn kun venĝo kaj spit'.

Por kanonoj la patrinoj naskas

kaj oni edukas la filojn por mort',

nun ankoraŭ la malic' sin maskas,

sed baldaŭ la vivon sufokos perfort'.

Monstraj manoj kirlas la vivmaron,

preparas abismojn sub la ondokrest';

fora fulm' avertas la Homaron

pri nova tajfuno, pri sanga tempest'.

Kavaliroj de l' Tutmonda Paco,

kirasu la koron per firma konkord'!

De l' kabana budo ĝis palaco

per agoj homamaj prediku pri l' ord'!

La cikatrojn de l' militaj vundoj

kuracu per brava kaj nobla sinten',

vian ligon en la koraj vundoj

sigelu konsento kun frata manprem'!

Via celo estu — festpreparo,

ne por la moment', sed por longa jarcent',

kiam vin benante la Homaro

festenos la Pacon en Nova Sent'.

FEODOR NIKOLAEVIĈ FELŜOV

Neĝas... Mi fermas la okulojn kaj rememoras. Epizodo de la estinteco reviviĝas kaj delonge mortintaj sonoj vibras.

*

Neĝas... La ligna trotuaro de tatara urbeto plendas sub miaj paŝoj: kni... kni... Malantaŭ mi frapoj de pezaj botoj klakas: knat... knat... knat... En la larĝa strato duope ni marŝas: mi kaj mia rusa gardisto. Nun ni turnas nin en apudan straton: Alta, brikmura konstruaĵo kontrastas inter la lignodometoj. Jen la ,,Narodni Dom" (Popoldomo). Antaŭ ĝi kelkaj viroj, vestitaj en dikaj peltoj kaj felaj ĉapoj, staras laŭte diskutante. De malproksime ili ŝajnas ursoj. La pelto kaj ĉapo kaŝas la homan staturon. Unu el ili, larĝŝultra kaj korpulenta, haltigas mian gardiston.

— He, kien?!

— Al enterigo — respondas la sovaĝaspekta soldato kaj lia voĉo perfidas lin. Bonkora ŝafo en felo de lupo.

— Kiun oni enterigas? — kompate scivolas la fremdulo.

— La filon de kapitano Felŝov.

— Nu, kaj la militkaptilo?... Ĉu li devos enterigi lin?

— Jes!

La respondo surprizas lin. Balancante la kapon li rigardas min kaj poste turnas sin kun duba mieno al la gardisto.

— Ĉu li estas pastro? Hm... li ne aspektas tiel.

— Ne! Vere mi ne scias... eble... Oni diras, ke li estas la amiko de la mortino.

— Hm, povas esti... Li havas honestan vizaĝon...

Mi sentas sur mi la respektoplenan rigardon de la scivolema viro.

Mia gardisto ekiras. Ni paŝadas plu. Post kelkminuta marŝado ni estas alvenintaj al lignodomo. Mia koro kunpremiĝas. En la okuloj tremas retenitaj larmoj... Funebra silento... Oni kondukas min en la ĉambron de la katafalko. La antaŭa ceremonio jam estas finita. Oni atendis sole min... Kial?

La funebrantoj lasas vojon al mi. Ilia rigardo esprimas scivolon, emocion, kompaton. Post momento mi ekvidas mian amikon, mian unuan rusan lerninton sur la katafalko. Junulo, preskaŭ infano, apenaŭ deksepjara. Kvazaŭ li estus dormanta... La emocio sufokadas mian gorĝon. La haltigita ploro tordas mian bruston. Ah, kiel dolore estas vidi tiun vizaĝon, sur kiu antaŭ nelonge purpuris la entuziasmo. Nun ĝi aspektas rigide vaksflava. En la okuloj estingiĝis la fajro de l' animo, kies briladon multfoje mi admiris. Nun kovras ĝin cindrogrizaj palpebroj.

Kial oni venigis min ĉi tien?

Funebrorompita patro proksimiĝas al mi. La patro, kies bonvola gastamo ofte faciligis por mi la turmentajn horojn de la militkaptiteco. Li estas soldato en vera senco de la vorto kaj homo, kies koro tamen estis ĉiam komprenanta la suferantojn. Jam du filojn li perdis en la milito. Nun la lastan, la solan esperon forrabis de li la morto.

Li staras antaŭ mi kaj mi ne trovas vortojn por konsoli lin. La sincera doloro estas muta; ĝia larmo fluas al la koro... Li etendas manon kaj kun singulte tremanta voĉo parolas.

— Li volis... Tio ĉi estis lia lasta deziro, ke vi... ke vi parolu kelkajn vortojn esperante ĉe la katafalko...

Li ne povas paroli plu kaj senvorte montras al la mortinto. Nur nun mi rimarkas, ke sub la kunmetitaj manoj, sur la brusto kuŝas gramatika libreto kaj eta verda flago.

— Jen liaj revo kaj sanktaĵoj — ekĝemas la patro. — Li volis forporti ilin... por instrui li iras pri paco kaj amo al la transtera mondo...

Miaj tempioj freneze pulsas. Kia stranga kaj dolora deziro!... La larmoj silente ruliĝas sur miaj vangoj.

— Komencu sinjoro! — unu el la funebrantoj flustras al mi.

Ne! Neeble! Eĉ unu vorton mi ne povas elparoli nun. Mia lango preskaŭ seke algluiĝas al la palato. Por reteni la laŭtan ekploregon mi forte kunpremas la lipojn, eĉ la dentoj grincas... La funebro, la korŝira situacio, la ploranta patro antaŭ mi kaj malantaŭe la armita gardisto, mia flikita fremdlanda uniformo, la solena atendado de la ĉeestantoj, ĉio... ĉio katenas min. Mi ne estas plu suvereno de mia volo. Miaj larmoj pli elokvente interpretas la sentojn ol kia ajn oratoraĵo. Mian animon okupas la donaco de la mortinto: firma kredo pri pli bela estonteco de la homaro. En mia koro ekbrulas neestingebla fajro: konvinkiĝo pri triumfo de la ideo, viviganta nian lingvon. Mi sentas, ke mia memo trovis celon en la vivo: esti batalanto de movado, celanta reciprokan komprenon kaj mondpacon.

La emocio venkas min kaj apenaŭ mi povas paroli solan vorton:

— Adiaŭ... Adiaŭ!...

*

Mi malfermas la okulojn. La bildoj de la pasinteco malaperas. Nur la rememoroj fabelas en mia animo pri mia iama amiketo kaj unua rusa lerninto Feodoro Nikolaeviĉ Felŝov.

Nun ŝajnas al mi, kvazaŭ li estus ŝtelinta sin en mian ĉambron kaj flustrus al mi per la neĝado silenta... Ho, la neĝo!... Ĝi ofte rakontas al mi malgajajn historiojn...

PRINTEMPA KANTO

Radioj ludas sur la bordo...

Ho, kara, kuru kun mi for do

el ombra nest' al brila blu'

en suna varmo flirti plu!

Miloble eĥas rido nia,

ĉar majan himnon trilas ni ja.

Agordas kordojn kisa am':

la kantrikolto venis jam!

Printempa sent' en suna vindo

al korlulilo vokas nin do

kaj dolĉe flustras la promes':

post spita ne la ama jes.

Sopir' la lipojn igas kisi,

en kisobrul' forgesi pri si

kaj dronas en ekstaza ced'

protesta vort': la pruda sed.

La suna bril' atendas, vidu!

Amata, venu, vivu ni du

en kisa varmo de l' aŭror'

ĝis la printemp' ne pasis for!

SAMUMO

Dramo en la dezerto

PERSONOJ:

Thomas Hawkins, kvindekjara, krudtrajta anglo.

Mary, lia edzino, apenaŭ dudekjara, incite bela virino. Pasia konduto, sangvinaj gestoj.

Robby Holmes, dudekkvinjara pentroartisto, vera modelo de la vira beleco. Revema, hezitema.

Abu Firas, kvardek- kvardekkvinjara araba karavangvidanto. Oleobruna vizaĝo, densa nigra barbo kaj longaj lipharoj, en kiuj kelkloke ekbrilas jam arĝentaj fadenoj. Trankvilaj gestoj kaj parolmaniero. El la multkoloraj ĉifonoj de lia eluzita vestaĵo kelkloke ekbrunas la bronzo de lia nuda korpo.

Jeffa, dudekjara felaha knabino, bela tipo de la aŭtoĥtona raso. Fajraj okuloj, ebona harligo pendanta ĝis la genuoj, vigle alternanta mieno, sed silenta, humile submetiĝanta konduto. Sian kolon ornamas vitroperla kolĉeno kaj sur la manartikoj kaj maleoloj estas braceletoj el kupro.

Mehmed felaho, juna, sed monstrovizaĝa kaj kripla muzikisto.

SCENEJO

Oazo en la dezerto. La fonon regas la kolosa figuro de la Sfinkso, kies malhelaj konturoj akre kontrastas al la violkolora horizonto. Dekstre kaj maldekstre de la Sfinkso perspektive kuŝas pli malpli grandaj ŝtonoj, iam apartenantaj al la grandioza konstruaĵo. Dekstre, en la malantaŭo de la scenejo staras tendo kaj ankaŭ maldekstre estas videbla la enireja parto de alia tendo. Antaŭ la Sfinkso, inter la ŝtonoj, brulas fajro, kies flamo jen , ekflagras, jen ŝajnas morti, kaj tiam lumas nur la kolerruĝa ardaĵo. Antaŭ la maldekstra tendo estas pentrista stablo, sur kiu iom ultramoderna pentraĵo figuras la ekzotikan vesperiĝon en la dezerto. Kelkloke palmoj kaj tropikaj vegetaĵoj rompas la unutonecon.

En la momento de l' kurtenleviĝo Robby kun paletro kaj penikoj staras antaŭ sia stablo kaj pentras. Jeffa, kiu modele pozas por li, staras sur alta ŝtono inter la sfinkso kaj la fajro. Mehmed kaŭras ĉe la fajro kaj atente observas ladkestetojn, kelkloke truitajn, en kiuj estas fermitaj serpentoj, necesaj al la dancado. Abu Firas sidas sur ŝtono apud Robby.

UNUA SCENO

Robby, Abu Firas, Jeffa, Mehmed

Abu Firas (daŭrigante rakonton, parolas fabelmaniere): Kaj ŝi veante kuregis en la nigra nokto. Kun ŝiaj flirtantaj haroj ludis la vento zumanta super la Nilo. Ŝi kuris for freneze...

Robby (kun vekiĝinta intereso): Kien ŝi kuris?

Abu: Neniu scias. Neniam ŝi revenis.

Jeffa (reveme kun timtremo en la voĉo): Kaj la blankvizaĝa Sinjoro?

Abu: La sinjoro priploris ŝin kaj poste forgesis la tutan aventuron. La blankvizaĝa sinjoro facile forgesas, ĉar en korĉagreno li faligas larmojn...

Jeffa: La felaho larmas sangon, la sangon de sia koro kaj pereas en sia doloro.

Robby:Vi, tropikaj homoj, povas ami tre... tre...

Jeffa: Tre!

(Momenta paŭzo, dum kiu Robby embarasite silentas.)

Robby: Verŝajne ŝia beleco estis eksterordinara.

Abu: Sinjoro, ĉu vi aŭdis jam ion pri la sklavino Moabia, kiun la granda faraono levis al si sur la tronon, ĉar ŝiaj ardaj okuloj ensorĉis lin kaj poste li mem, per propra mano, elpikis tiujn ĉi okulojn?

Robby: Kial?

Abu: Ĉar ili neniam larmis. Ŝi ne povis plori kaj ŝiaj okuloj sorĉvenenis, frenezigis tiujn, kiujn ŝia rigardo postsekvis.

Robby: Ŝiaj okuloj similis al tiuj de Jeffa.

Jeffa (kun rezigna simpleco): Sinjoro, miaj okuloj neniun sorĉvenenas.

Abu: La okuloj de Jeffa esprimas rezignon kaj humilecon. En la okuloj de Moabia flamis la falsa brilo de memamo kaj senkoreco.

Robby (ridante): Tiaj okuloj ekzistas nur en la fabeloj.

Abu: Ne kredu tion! Mi konas similajn al la okuloj de Moabia. Ankaŭ vi konas ilin, ĉar vi jam estas katenita de ili.

Robby (kun ŝajnigita miro): Hm! Kion vi diras! (subite al Jeffa) Hodiaŭ mi ne pentros plu. Jam sufiĉas. Vi estas laca.

Jeffa: Mi ne laciĝis.

Robby: Sed jes! Pli ol unu horon vi staras en la sama pozo.

Jeffa: Mi ne estas laca.

Robby: Por la hodiaŭa tago jam sufiĉas... morgaŭ ni daŭrigos... ankaŭ la lumefektoj jam ne taŭgas. Vi povas foriri.

Jeffa (kun longa dolora rigardo): Laŭ via volo, sinjoro. (Forlasinte sian lokon ŝi ekkaŭras apud Mehmed.)

Robby: (distrite pakas siajn penikojn.)

Abu: Ĉu vi volas, ke mi rakontu?

Robby (kvazaŭ maŝine): Rakontu!

Abu (post iom da medito): Mi ne rakontos, ĉar... via animo nun ne estas ĉe vi.

Robby: Stranga vi estas, maljunulo.

Abu: Sinjoro; gardu vin kontraŭ virino, kiu ne havas larmojn, ĉar la koron de ŝakalo ŝi portas en la sino.

Robby: Kial vi diras tion al mi?

Abu: Mi konas virinon, kiu volas avide la ĉirkaŭprenon de viaj brakoj, la kison de viaj lipoj, la sangon...

Robby: Pri kiu vi parolas?

Abu: Nur unu blankulinon mi konas en la karavano.

Robby: Mary Hawkins?...

Abu: La edzino de la scienculo.

Robby: Eh! kia ideo! Ŝi estas ja virino edziniĝinta.

Abu: Des pli danĝera ŝi estas, ĉar la virgulino post la unua rifuzo honteme retiras sin, sed la virino, kiu konas jam la guston de la kiso, fariĝas ĉiam pli perforta.

Robby: Vi fantazias.

Abu: Vi blankuloj, dorlotas la pekon, ĝis kiam ĝi flatas vian vantecon.

Robby: Abu Firas, vi volas pentri la diablon pli nigra ol ĝi estas.

Abu (kun trankvila voĉo): Ne ekzistas pli nigra ol la blanka diablo.

Robby: (kun nerva gesto turnas sin for de li kaj rigardas longe kaj melankolie antaŭ sin.)

Mehmed (scivole rigardas tra la truoj en la ladkesteton, kiun li tenas en siaj manoj): Oni devus elŝiri ĝiajn venendentojn.

Jeffa: Estas ankoraŭ tempo.

Mehmed: Ĝi povus ekmordi iun.

Jeffa: Vene... iun...

Mehmed: Rigardu! Ĝiaj okuloj brilas ĝuste kiel la viaj...

Jeffa: Kiel la miaj...

Mehmed: Jen, jen, rigardu, tiel gracie ĝi klinas sin tien kaj reen, kiel vi dum la dancado.

Jeffa: Kiel mi dum la dancado... (subite) Mehmed! Lasu ĝiajn venendentojn.

Mehmed: Ĉu vere vi deziras? Ĝi povos ekmordi iun.

Jeffa: Jes! (emfaze) Ĝi ekmordos iun. (Ŝi rigardas tra la truo.)

Abu: Pardonu min, sinjoro! Mi ne volis ofendi vin per mia instruo kaj eĉ unu vorton mi ne estus dirinta, se mi ne konus vin. Via animo estas pli blanka ol la ebura korpo de tiu virino kaj tamen, estas ja skribite, ke malforte kontraŭstaras tiu, kiu mem deziras la pekon.

Robby: Ĉu vi konas min?

Abu: Mi konas vin kaj ankaŭ mian rason.

Robby: Mi ne komprenas vin.

Abu: Se en la dezerto kreskis ruĝa flora, tiun elŝiri povas nur la samumo.

Robby: Pri kiu vi parolas?

Abu: Pri Jeffa.

Robby: Ĉu ŝi diris ion al vi?

Abu: Kiu amas, tiu silentas kaj ŝi amas vin, ĉar vi estas la unua viro, kiu ekvidis la homon en ŝi. Ĉu vi scias kion signifas ĉe ni ,,homo"? Homon vidi en ni kaj ne la ŝarĝbestojn de la dezerto kaj ekzotikajn ĉifonojn. Ne, tion vi ne povus kompreni, kiel ajn mi klarigus al vi, ĉar vi ĉiuj estas ,,homoj", almenaŭ vi nomas vin tiel kaj tamen vi estas la unua, kiu ne pro kompato akceptis nin egalaj al vi. Ne monon, sed vian koron vi etendis al ni kaj tial ni amas vin kaj tial amas vin ankaŭ Jeffa.

Robby: Kaj tamen...

Abu: Kaj tamen vi iras preter la diamanto, kuŝanta antaŭ vi sur la vojo. Mi scias, ke estas proksime la tempo, kiam la ekdeziro kaptos vin.

Robby: Ĉu gardi aŭ tenti vi volas min?

Abu: Nur averti, ĉar la tento mem alvenos baldaŭ...

(Ekstere eksonas longa arĝenta ridado de Mary Hawkins: ,,Robby! Robby!)

Abu: Ĝi jam etendas siajn flugilojn. Estu singarda! Tiu ĉi virino ne havas larmojn kaj ŝiaj okuloj similas al tiuj de Moabia.

(Ekstere ĉiam plifortiĝas la voĉo de Mary: ,,Neniam similan! Neniam! Robby!")

Robby: Ĉu vi aŭdas tiun ĉi sonoran ridadon? Kiu tiel kore povas ridi, tiu ne povas esti malbona.

Abu: La virĉevalo de la sultano havas arĝentan sonorilon, sed la kupra sonorilo de la bredĉevalino supersonas ĝin.

DUA SCENO

Robby, Abu, Jeffa, Mehmed kaj Mary.

Mary (venas rapide el la maldekstra flanko): Robby! Ĉi tion mi nepre devas rakonti al vi. Vere ridige... Vi povas bedaŭri, ke vi ne vidis.

Robby: Kio okazis?

Mary: Novaj vojaĝantoj alvenis: viro kaj virino. Migrantaj komediantoj sur kamelo. La virino facile saltis de ĝia dorso, sed la viro... (ridante) se vi estus vidinta. Robby! Li mallerte saltis kaj sterniĝis sur la tero kiel rano kaj kvakis, kvakaĉis. Hahaha! Kun tiel komikaj gestoj li palpadis sian sangantan piedon kaj tiel beste kvakadis, ke mi ne povis reteni mian ridon kaj mi ridis kaj ridis kaj...

Robby: (kun muta trompiĝo rigardas al Abu.)

Abu (post momenta paŭzo): Kiu falas de revalo, tiu bezonas flegadon, sed tiu, kiun la kamelo ĵetis de sia dorso, bezonas tombon.

Mary: Preskaŭ trafe!

Abu: La proverboj de arabo ne tion koncernas, kion li vidas, sed tion, kion li pensas.

Mary: Mi ne komprenas vin.

Abu: La sinjoro komprenis min. (Li iras al la fajro, kie Jeffa kaj Mehmed kaŭras.)

(Paŭzo, dum kiu Abu rakontas la okazintaĵon per mallaŭta voĉo. Jeffa tuj leviĝas kaj tiras post si Mehmedon. Ili ambaŭ foriras al tiu direkto, de kie venis antaŭe Mary. Robby meditante rigardas antaŭ sin kaj Mary, kiun incitas lia silento, nerve ekridetas.)

Mary: Vere estis komike... tre komike... kaj li tiel kvakaĉis... mi devis rideti!... kaj... Se vi estus vidinta tion... se vi...

Robby: (ekscitite rigardas ŝin, sed ne respondas.)

Mary (embarasite): Sed estis vere komike, kiam li kiel la rano... (Subite ŝi ŝanĝas la tonon.) Kial vi rigardas min kun tia stranga mieno?

Robby: (ne respondas.)

Mary: Vi estas prava. La tuta afero ne estas tiel komika... kontraŭe. Ĝi estas iom malgaja... Kial vi rigardas min tiel penetre?

Robby: Mi rigardas ne vin, sed vian animon.

Mary: Kaj vi trovas ĝin malbela. Vi juĝas min senkora, kruela... ...